Spójrz szerzej i dostrzeż osoby neuroatypowe z potencjałem do pracy.
Neurotypowość - określenie zestawu cech charakteryzujących osoby, których rozwój przebiega „typowo”.
Neuroatypowość - określenie zestawu cech charakteryzujących osoby, których rozwój odbiega od typowego. Może to być powiązane z diagnozą spektrum autyzmu, ADHD, itp.
zespół nadpobudliwości (ADHD)
Klaudyna jest starszą specjalistką ds. marketingu w branży jubilerskiej. Dba o działania wizerunkowe i komunikację w firmie. Koordynuje newslettery, jest również wsparciem marketingowym dla pozostałych działów firmy - współtworzy kampanie i organizuje pracę.
autyzm i specyficzne wyzwania w uczeniu
Wojciech na co dzień zajmuje się inżynierią odwrotną - projektuje trudno dostępne części samochodowe i koordynuje proces ich wytwarzania za pomocą maszyn CNC. Pracuje w firmie, która zajmuje się sprzedażą i renowacją zabytkowych samochodów.
autyzm i zespół nadpobudliwości (ADHD)
Ida prowadzi własną działalność gospodarczą i pracuje głównie online. Uczy języka angielskiego i edukuje na temat autyzmu i ADHD, prowadząc konto na Instagramie, podcast “Ida rozmawia” oraz szkolenia dla firm, które chcą być bardziej przyjazne neuroróżnorodności.
Zaangażowanie i umiejętność intensywnego skupiania uwagi na powierzonych zadaniach. Żywe zainteresowanie wszystkim, co ją otacza, duża kreatywność i pomysłowość w rozwiązywaniu problemów.
Zdolność do wielowymiarowego rozwiązywania problemów i duże zaangażowanie w wykonywanie powierzonych zadań. Wytrwałość i skrupulatność w poszukiwaniu nowych metod oraz sposobów na rozwiązanie problemu. Dobry słuchacz - daje innym przestrzeń do wypowiedzi.
Umiejętność intensywnego i długotrwałego skupiania uwagi na zadaniach i aktywnościach, zwłaszcza jeżeli znajdują się w obszarze zainteresowań. Pasja, dokładność i rzetelność.
Zbyt duża ilość bodźców i dźwięków płynących z zewnątrz, osób mówiących jednocześnie, przez co słowa nakładają się na siebie. Długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej - z czym radzi sobie, przechadzając się po biurze. Zadania o niejasnych procedurach postępowania, mnogość celów i dynamika priorytetów.
Nieharmoniczne, losowe i trudne do przewidzenia dźwięki, takie jak: włączający się kompresor, powietrze uciekające z przewodów pneumatycznych, upadający klucz, piaskarka czy też osoba rozmawiająca w pobliżu przez telefon - skupia się wówczas w całości na słuchaniu rozmowy zamiast na swoich zadaniach.
Radzenie sobie z wykonywaniem wielu zadań jednocześnie oraz ilość energii, jaką pochłania codzienna aktywność społeczna.
to odmienność w rozwoju ludzkim. Wiąże się z odmiennym funkcjonowaniem we wszystkich sferach życia, szczególnie w interakcjach społecznych, komunikacji oraz w podejściu do obiektów zainteresowań.
Spektrum autyzmu to nowa nazwa w klasyfikacji ICD 11, która obowiązuje od 1 stycznia 2022 roku jako klasyfikacja międzynarodowa. W najnowszej edycji ICD nie znajdziemy już Zespołu Aspergera, rozpoznania Zespołu Retta, autyzmu dziecięcego lub autyzmu atypowego.
zostało użyte, aby pokazać indywidualne różnice istniejące w konfiguracjach cech oraz stopniu ich nasilenia, będące charakterystyczne dla osób w spektrum autyzmu.
Cechy charakterystyczne dla osób w spektrum autyzmu:Brak intuicji społecznej, społeczne funkcjonowanie wymagające świadomego uczenia
Zogniskowane zainteresowania wynikające z monotropicznego postrzegania rzeczywistości
Przywiązanie do rutyny, pewnej powtarzalności, preferencja przewidywalności
Odmienności w przetwarzaniu sensorycznym
to zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem koncentracji uwagi.
Cechy charakterystyczne dla osób z zespołem nadpobudliwości (ADHD):Trudności w kierowaniu i podtrzymywaniu uwagi, szczególnie w tematach niewzbudzających subiektywnego poczucia zaciekawienia
Tendencja do rozpraszania się przez bodźce zewnętrzne
Trudność w regulowaniu wewnętrznego napięcia
Wysoka motywacja w zadaniach stymulujących i ciekawych - możliwy hiperfokus
określa się mianem dysleksji rozwojowej i mogą dotyczyć zaburzeń różnych obszarów funkcjonowania. Wyzwania, które wyróżniamy w tym obszarze to:
Dysleksja - trudności w nauce czytania i pisania
Dysgrafia - trudności z poprawnym poziomem graficznym pisma
Dysortografia - trudności z opanowaniem reguł gramatycznych i ortograficznych
Dyskalkulia - trudności w operowaniu liczbami
Każda osoba neuroatypowa jest inna. W zależności od rodzaju stwierdzonego profilu, a także od osobistej charakterystyki, osobowości i własnej historii, posiada indywidualny zakres potrzeb.
Neuroatypowość nie musi wiązać się z ograniczeniami i negatywnymi skojarzeniami. Coraz więcej firm i korporacji docenia neuroróżnoroność i koncentruje się na redukowaniu barier.
Nawet niewielkie wsparcie ze strony pracodawcy może ułatwić osobom atypowym realizację zadań, a co za tym idzie - pozwala w pełni dostrzec i wykorzystać ich potencjał oraz szczególne umiejętności.
Zapewnianie równych szans dla wszystkich pracowników i zarządzanie różnorodnością wpływają na jakość pracy całego zespołu. Przekłada się to na efektywność działań firmy, a co za tym idzie - osiąganie przewagi konkurencyjnej.
psycholożka, konsultantka psychoterapii transkulturowej pozytywnej, diagnostka spektrum autyzmu i ADHD u dorosłych. Autorka bloga Psycholog na spektrum, którego prowadzi od 2018 roku. Z chęcią dzieli się swoją wiedzą, prowadząc liczne konsultacje, szkolenia i warsztaty oraz webinary.
Występuje również na konferencjach skupionych wokół tematyki psychologicznej. Sama jest osobą z diagnozą Zespołu Aspergera oraz ADHD, którą otrzymała w wieku dorosłym. Prywatnie - miłośniczka kotów zafascynowana Azją, interesująca się tematami zogniskowanymi wokół spektrum autyzmu i zdrowia psychicznego.
Przede wszystkim uprzejmie i z szacunkiem, czyli jak z każdym człowiekiem. Z osobami w spektrum autyzmu szczególnie ważna jest precyzja i zrezygnowanie z pomysłu, że “jakoś się domyśli” albo “wszyscy wiedzą, więc i ta osoba wie”. Lepiej powiedzieć więcej niż mniej. Z drugiej strony, warto też nie zakładać, że na pewno nie wie. Zachęcać do pytań, być na nie otwartym, nawet jeśli dla nas samych wydają się bezsensowne czy zbyteczne. Zapewniam, one bardzo często potrafią mieć duży sens i prowadzić do zaskakujących wniosków, o czym nie raz się przekonałam, pracując z osobami w spektrum autyzmu.
Co do osób z ADHD, tutaj lepiej treściwie, aby nie przeciążyć umysłu, który może się łatwo rozpraszać przy dłuższych wypowiedziach. A najlepiej – w przypadku obu grup – wszystko załatwiać pisemnie. Czym ważniejsza informacja, tym lepiej, aby została jeszcze potwierdzona dobrze ustrukturalizowaną, jasną i precyzyjną, niezawierającą zbędnych treści, wiadomością mailową. Szczególnie, że – według niektórych badań – współwystępowalność ADHD i spektrum autyzmu wynosi aż 74%. A nadal mam wrażenie, że te dwie grupy są niedodiagnozowane, co jest pokłosiem podejścia z przeszłości – nie stawiano obu tych diagnoz u jednej osoby, uznając, że się wykluczają. Teraz wiemy, że tak nie jest.
Jakie powszechne mity krążą wokół pojęcia autyzmu i ADHD? W jaki sposób je obalać?Myślę, że najbardziej szkodliwym mitem, z jakim się aktualnie spotykam, jest postrzeganie, że wszystkie osoby w spektrum autyzmu/ADHD są takie same. Do tego, degradowanie opisu tych osób do samych cech autyzmu/ADHD, jakby nie mieli ani własnej osobowości, ani indywidualnych cech niekoniecznie wynikających z ich rozwoju. Jakoś nikt nie wpadł na pomysł, że każda osoba o typowym rozwoju jest identyczna. Wszyscy jesteśmy ludźmi i poza określonym rozwojem wpływa na nas mnóstwo rzeczy – nasza historia, temperament, poziom integracji osobowości, wychowanie, nasze wartości i zainteresowania. Dlatego, jak w każdej grupie, ludzie się od siebie różnią, bo są ludźmi. Co więcej, mit, że wszystkie osoby w spektrum autyzmu mają jakiś genialny talent lub wręcz przeciwnie, mają niepełnosprawność intelektualną. Obie tezy są prawdziwe, ale naprawdę w niewielkiej grupie osób. Jest to mniejszość naszej społeczności i ładnie nam to obrazują statystyki.
Jak postawienie diagnozy wpływa na osoby neuroatypowe?Naprawdę różnie – bo są to zwykle różni ludzie. Jedni reagują żałobą, gdyż ciągle marzyli, że kiedyś im się uda być osobą bardziej podobną do większości, a inni reagują ulgą, radością, gdyż nagle wszystko ma sens i rozumieją siebie lepiej niż kiedykolwiek.
Jak Twoje spektrum przekłada się na codzienną pracę jako psycholog? Czy zdarzają się sytuacje, w których wyjątkowo Ci to przeszkadza lub pomaga? Jakie są to sytuacje?Jeśli chodzi o autyzm – chyba jest dla mnie najmniej uciążliwy. Oprócz tego, że łatwo się przestymulowuję, a więc nie mogę pracować z klientem tyle, ile bym chciała. Mój organizm szybko to sygnalizuje i uniemożliwia kontakty społeczne, które – niestety, jak dla wielu autystów, tak i dla mnie – są bardzo wymagające i obciążające energetycznie.
Jednak najbardziej uciążliwe jest ADHD – zdarzyło mi się pomylić datę spotkania z klientem albo ją źle zapisać z powodu jakiegoś nagłego rozproszenia, którego musiałam w trakcie doświadczyć. Dlatego wprowadziłam kalendarz zewnętrzny, aby klienci sami się zapisywali do mnie na wizytę. Trzeba pamiętać również, że prowadzę jednoosobową działalność, więc specyfika mojej pracy jest bardzo skrojona pode mnie – tylko ja tym zarządzam, a to wiele ułatwia.
Jaki rodzaj wsparcia osób neuroatypowych warto wprowadzić w swojej firmie? To pytanie zadaje sobie wielu pracodawców i najczęściej pierwszą myślą jest - specjalistyczna pomoc. Większość inkluzywnych firm zatrudnia psychologów, którzy oferują pomoc wszystkim pracownikom, nie tylko tym atypowym.
Nie mamy jednak świadomości, że nie każda osoba neuroatypowa właśnie takiego wsparcia potrzebuje. Zazwyczaj wystarczy wzajemne zrozumienie i otwarcie się na potrzeby pracowników atypowych, a także wdrożenie drobnych zmian w firmie, które nie muszą wiązać się z wysokimi kosztami czy też nadmiernym wysiłkiem.
mogą inaczej odbierać bodźce płynące z zewnątrz. Światło może być dla nich za jasne, zapachy zbyt silne, a dźwięki za głośne. Jeżeli osoba neuroatypowa znajdzie się w centrum tych wszystkich bodźców, może mieć problemy ze skupieniem się na swojej pracy i powierzonych zadaniach.
mogą objawiać się trudnościami z szybkością oraz dokładnością w odczytywaniu słów.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19030329/
Pozwól osobom w spektrum autyzmu i z ADHD na pracę przy małej lampce i stonowanym świetle. Wprowadź system częstego wietrzenia pomieszczeń, w których się znajdują.
Zapewnij elementy poprawiające skupienie, takie jak: słuchawki wyciszające lub takie, które umożliwiają słuchanie ulubionej muzyki, akcesoria sensoryczne, a także pomoce wizualne - tablice suchościeralne, kalendarze i planery. Pomagają osobom atypowym w skupieniu uwagi, lepszej organizacji pracy i priorytetyzacji zadań.
Jeżeli biurowy “open space” wprawia w dyskomfort - oddziel biurka za pomocą paneli nabiurkowych lub donic z zielenią. Pamiętaj, aby biurka były przyporządkowane do konkretnego pracownika. Daje to poczucie stałości i przewidywalności miejsca pracy osobie neuroatypowej. Pozwól jej wybrać biurko najbardziej odsunięte od innych stanowisk pracy - najlepiej takie, które z tyłu ma ścianę. Ruch i przemieszczanie się osób za jej plecami, mogą powodować stres i rozproszenie uwagi.
Zainicjuj podział przestrzeni biurowej na strefy z określonymi funkcjami, np. strefa ciszy lub strefa do regeneracji, zarówno socjalnej, jak i sensorycznej i aktywnej. Strefa socjalna powinna mieć dostęp do naturalnego światła oraz wyróżniać się przestrzennością i różnorodnością oświetlenia czy akustyki. Pomyśl również o sprzyjających koncentracji rozwiązaniach, pozwalających na oddzielenie wizualne i akustyczne stanowisk pracy.
Zredukuj dostęp do intensywnych zapachów, tworząc np. zamkniętą kuchnię - zapewni to bardziej komfortowe korzystanie ze wspólnych przestrzeni.
Zaakceptuj to, że niektóre osoby z zespołem nadpobudliwości mogą mieć potrzebę bycia w ruchu.
Pamiętaj o odpowiedniej komunikacji z osobami w spektrum autyzmu - bądź precyzyjny, jasno i konkretnie określaj swoje oczekiwania, unikaj treści wieloznacznych i przekazywanych “w domyśle”.
Przede wszystkim bądź uważny na potrzeby innych. Jeżeli widzisz zachowania, które mogą w negatywny sposób wpływać na atmosferę w pracy, jakość wykonywanych zadań czy też współpracę między pracownikami, wysłuchaj każdej ze stron i wspólnie poszukajcie rozwiązania. Ważne, aby zrobić to w odosobnieniu - w gronie osób, których sprawa dotyczy. Unikaj komentowania i wydawania opinii na forum. Druga strona może poczuć się wówczas stygmatyzowana, ośmieszana i odrzucona przez współpracowników.
Pamiętaj, że każdy człowiek może być inny. Podchodź do pracownika w sposób indywidualny, poznając jego zasoby, umiejętności, predyspozycje i potrzeby, a także obszary, w których potrzebuje większego wsparcia.
Każda osoba neuroatypowa jest inna. W zależności od rodzaju stwierdzonego profilu, a także od osobistej charakterystyki, osobowości i własnej historii, posiada indywidualny zakres potrzeb.